povas doni tian multvaloran trezoron; ĝi superas ĉiujn diamantojn de la mondo. Tiu ĉi modesta kajero estis kvazaŭ la sorĉa ŝlosilo por la estonta vivo de la juna gefianĉa paro.
La 9a de Aŭgusto estis la edziĝa tago. Kaj en la sama jaro, en kiu gesinjoroj Zamenhof festos sian arĝentan edziĝotagon, ankaŭ Esperanto havos sian 25jaran jubileon. Kia feliĉa koincido!
La junaj geedzoj loĝis en Varsovio, sen kliento kaj preskaŭ sen pano. D-ro Zamenhof havis sufiĉe da tempo por la forsendado de sia lernolibro. La tutan tagon li sidis serĉante adresojn, al kiuj li senpage forsendis la „Plenan lernolibron“, enhavantan folietojn subskribotajn de aprobantoj. Alian laboron li ja ne havis, ĉar malsanuloj obstine ne venis.
Sed venis folietoj, iom post iom alvenis 1500 aprobaj subskriboj. Kvankam tio ne estis miliono, ĝi tamen estis sufiĉa granda nombro; ni povas imagi, ke ĉiu folieto alvenanta tre ĝojigis la junajn geedzojn. Aperis ankaŭ la filo, por plenigi la feliĉon.
Sed ĉar la klientaro neniel venis, D-ro Zamenhof forlasis Varsovion por serĉi laboron kaj panon en malgranda sudrusa urbo. Sinjorino Zamenhof dume loĝis en la patra domo en Grodno en Rusujo; tie la filino naskiĝis. Sed la klopodo de la Doktoro estis vana; ankaŭ en la suda urbeto laboro ne estis trovebla. La vintro malebligis la revenon al la hejmo; li devis atendi la printempon. Dum kelka tempo la tuta familio loĝis en Grodno, nur post kelkaj jaroj ĝi revenis al Varsovio kaj per la helpo de patro Silbernik fine sukcesis.
Samtempe Esperanto ĉiam okupis la doktoron.
Kun granda ĝojo la unuaj kunlaborantoj estis akceptataj de la danka kaj modesta elpensinto, varman kaj sinceran memoron li konservas al tiuj unuaj helpintoj; kun profunda doloro li bedaŭris la tro fruan morton de Einstein en la jaro 1890.
Sed ankaŭ gravaj zorgoj por Esperanto komenciĝis. Preskaŭ ĉiu Esperantisto proponis iun ajn ŝanĝon aŭ plibonigon, kompreneble ne ĉiam la samajn. Por fini la multajn turmentojn D-ro Zamenhof en la jaro 1894 mem proponis kelkajn ne tro grandajn ŝanĝojn, certe kun malĝoja koro. Li tiam estis mem redaktoro de la unua en Nürnberg aperinta gazeto „La Esperantisto“. Estis do facile, aranĝi voĉdonadon per tiu ĉi gazeto. La rezultato estas konata: 157 Esperantistoj voĉdonis kontraŭ ŝanĝoj, 105 por ili.
Nun komenciĝis la florado de Esperanto.
