La tasko de redaktado de iu gazeto kelkfoje ne estas facila. Vole-ne-vole oni devas iufoje kontentigadi diversajn ambiciojn, ambicietojn, defendi sin kontraŭ lavango de „poemoj“, verkitaj de freŝbakistaj esp-istoj, trankviligadi tro temperamentplenajn verkistojn, kiuj eble eĉ pravas en siaj argumentoj, sed pro sia tro granda fervoro embarasigas la redaktanton. Kelktempe ni retenadis la fortan surpremon, meditante dume, kion fari: la argumentoj ŝajnas esti pravaj, la aŭtoroj sendube celas la bonon de nia Esp.-movado. Do ĉu ni rajtas silentigi la buŝon, kiu krias pro doloro? Ĉu ni rajtas „meti la lampon sub grenmezurilon“? — Kaj ni ekvidis, ke ne! Ni cedis, enpresante tri artikolojn, verkitajn de plej eminentaj pollandaj esp-istoj.
Certe ni pli ĝojus, se ne estus bezono aperigi ilin, komplete forigi ian ajn politikon, kiel faris du plej gravaj Esp.-ĵurnaloj: „Esperanto“ de U. E. A. kaj laste ankaŭ „Heroldo de Esp.“. Sendiskute tio estas plej bona, sed ni ne povis pretervidi la riproĉon de Germana Esp-isto, ke ni „fiinormas“, tial ĝi trovas respondon. Eventualan kritikon oni direktu al la aŭtoroj; ni povas nur servi kiel perantoj, por havigi al ili la skribaĵojn.
La intensiĝo de naciismo en la mondo, kun Germanoj antaŭ ĉiuj la vojon montrantaj, komencas influi ankaŭ nian mondeton esperantistan. Tio ne estas tre grava por neesperantistoj, sed tiom pli devas tuŝi nin, interpacigan anaron, kiuj pretendas esti liberaj de nacia pasiiĝo, kun kompreno kaj toleremo rigardantaj unuj aliajn, tiuj ĉi flanke de la landlimo la aliajn transe de ĝi sidantajn, tuij a-lingve parolantaj la aliajn, kiujn parolas bo-lingve, tiuj blondrasaj la aliajn, brunulojn…
Ĉu estas eble miri, ke la potenca 99%-ojn de la germana popolo nombranta neesperantistaro germanlanda silentigis la voĉeton apenaŭ aŭdeblan de la unu sola por 100, esperanta idealisto?…
Kaj tamen. La esperanta „paca batalantaro“ en Germanujo faras ion absurdan, kruelan, nekompreneblan incompatibilitatem, predikante lingvon internacian, kia estas Esperanto al la hordoj de naci-aĉa ŝovinistaro. La grupoj de Dresdeno kaj la aliaj, kion ili ideas, manifestante sian „samdirektiĝon“? Ja lingvon? Sed ja lingvo ne estas celo, sed rimedo. Sekve, la rimedon? Idealistoj de lingvo helpa akcelantaj rasan malamon…!
Mi vin kondolencas elkore, kiuj, ne povinte liberiĝi de la amegata ideo Zamenhofa, ŝajne bruligis la lastan, kaj —
