Sed ne tuj, ĉar jam en la sekvanta jaro nova malfeliĉo okazis: La grafo Leo Tolstoj skribis du artikolojn por la gazeto „La Esperantisto.“ Post la dua artikolo la gazeto estis malpermesata en Rusujo. Ĉar ĝi havis en tiu ĉi lando la plej multajn abonantojn, ĝi devis ĉesi. La gazeto baldaŭ reaperis sub la nomo „Lingvo Internacia“ en Upsala, ĝi migris al Budapest, kie Lengyel estis la redaktoro, nun ĝi aperas en Parizo, redaktata de la sinjoroj Cart, Corret kaj Lengyel.
Malgraŭ tiu ĉi malfacilaĵo oni povas konstati, ke de la decida jaro 1894 la vera surpriza venko de Esperanto sin montris. Kia ĝojo por la Majstro kaj la kara Majstrino, precipe ankaŭ por la senlace helpema patro Silbernik, kiu feliĉe ankoraŭ postvivis la unuan kongreson en Boulogne-sur-Mer.
Kun granda emocio gesinjoroj Zamenhof antaŭvidis ĉi tiun unuan kongreson. Ĝi estos la provo, ĉu Esperanto efektive taŭgos kiel internacia lingvo, ĝi estos la pruvo, ke la problemo estis solvita, la kongreso estos la kronado de la verko, la atesto de la definitiva venko.
Sed denove grava obstaklo baris la vojon; okazis io, kiu preskaŭ malebligis la partoprenon de la Majstro en la kongreso. La rusa-japana milito ekkomenciĝis, oni volis sendi nian Doktoron Zamenhof en la militon. Li ja estis kuracisto kaj oni bezonis multajn manojn dum la sangaj aferoj. Pro la esplorado de lia sano, li estis devigata estadi unu semajnon en malsanulejo. Oni lin opiniis tro delikata pro lia kormalsano; li estis liberigita de la milita servo. Ĉiujn liajn fratojn oni forsendis al la batalkampoj.
La Gemajstroj do veturis Bulonjon, post 18jara edziĝo la unua granda komuna vojaĝo! Kaj nun okazis tre feliĉa koincido: la 9a de Aŭgusto, la dato de la fama Bulonja deklaracio estis la edziĝotago de gesinjoroj Zamenhof. Neforgesebla bela tago, ĝojiga rekompenco post maldolĉaj, akraj spertoj!
La Bulonja kongreso estis la unua granda sukceso, la unua paŝo en la granda publika vivo. Kaj nun, post nur kvin jaroj, ni jam traveturis la oceanon, nia standardo estis vidata en la lando de la libereco kaj de la energio. Nia Majstro, malgraŭ sia delikata, neforta korpo riskis la longan, lacigan vojaĝon, li nun denove laboras por sia familio kaj por nia komuna granda ideo. Ni helpu al li per nia tuta forto, energia laboro, ĝis ni por ĉiam atingis la celon. Vivu Esperanto!
