Tokipono: La lingvo de bono/Oficiala tokipona vortaro

Tokipono: La lingvo de bono

de Sonja Lang

Tradukita de Spencer van der Meulen
(p. 137-147)

Elŝuti kiel:

Oficiala tokipona vortaro

---

a aŭ kin ^[1]

partikulo (emfazo, emocio aŭ konfirmo)

akesi

substantivo reptilio, amfibio ^[2]

ala

adjektivo ne, nul

alasa

verbo ĉasi, kolekti

ale aŭ ali

adjektivo ĉiuj; abunda, nenombrebla, ĉiu

substantivo abundo, ĉio, vivo, universo

nombro 100

anpa

adjektivo klinanta sin, malsupren, humila, modesta, dependa

ante

adjektivo malsama, ŝanĝita, alia

anu

partikulo aŭ

awen

adjektivo daŭranta, tenata, gardata, protektita, sekura, atendanta, restanta

antaŭverbo daŭre …i, konstante …i, plue

partikulo (antaŭ la rekta objekto)

en

partikulo (inter pluraj subjektoj)

esun

substantivo bazaro, vendejo, foiro, komerca transakcio

ijo

substantivo aĵo, fenomeno, objekto, afero

ike

adjektivo malbona, negativa; neesenca, malgrava

ilo

substantivo ilo, maŝino, aparato

insa

substantivo centro, enhavo, eno, inter; ena organo, ventro, stomako

jaki

adjektivo naŭza, obscena, malagrabla, toksa, malpura, malhigiena

jan

substantivo homo, persono, iu

jelo

adjektivo flava, flaveca

jo

verbo havi, porti, enhavi, teni

kala

substantivo fiŝo, mara besto, mara vivaĵo

kalama

verbo fari sonon; reciti, diri laŭte aŭ voĉe

kama

adjektivo alvenanta, venonta, estonteca, venigita

antaŭverbo iĝi, sukcesi, elturniĝi pri

kasi

substantivo planto, vegetaĵo; herbo, folio

ken

antaŭverbo povi, rajti

adjektivo ebla

kepeken

prepozicio uzi, per, uzante

kili

substantivo frukto, legomo, manĝebla fungo

kiwen

substantivo malmolaĵo, metalo, roko, ŝtono

ko

substantivo argilo, kunteniĝanta aŭ glueca formo, pasto, duonsolidaĵo, pulvoro

kon

substantivo aero, spiro; esenco, spirito; kaŝita realaĵo, io nevidata kio havas ian efikon

kule

adjektivo kolora, pigmenta, pentrita

kulupu

substantivo komunumo, kunularo, grupo, nacio, socio, tribo

kute

substantivo orelo

verbo aŭdi, aŭskulti; atenti, obei

la

partikulo (inter la kunteksta frazparto kaj la ĉeffrazo)

lape

adjektivo dormanta, ripozanta

laso

adjektivo blua, verda

lawa

substantivo kapo, menso

verbo gvidi, direkti, estri, konduki, posedi, plani, reguligi, regi

len

substantivo ŝtofo, vestaĵo, teksaĵo; kovraĵo, tavolo de privateco

lete

adjektivo malvarma; nekuirita, kruda

li

partikulo (inter subjekto krom sola mi aŭ sola sina kaj ties verbo; ankaŭ por enkonduki novan verbon de la sama subjekto)

lili

adjektivo malgranda, malalta; malmulta; iomete; juna

linja

substantivo io longa kaj fleksebla; kordo, haro, ŝnuro, fadeno

lipu

substantivo plata objekto; libro, dokumento, karto, papero, registro, retejo

loje

adjektivo ruĝa, ruĝeca

lon

prepozicio estanta en iu loko, estanta ĉe, reala, vera, ekzistanta

luka

substantivo brako, mano, tuŝorgano

nombro kvin

lukin aŭ oko ^[1]

substantivo okulo

verbo rigardi, vidi, ekzameni, observi, legi, spekti

antaŭverbo provi ^[3]

lupa

substantivo pordo, truo, korpa aperturo, fenestro

ma

substantivo tero, terpeco; eksterdoma subĉiela loko, mondo; lando, ŝtato, teritorio; tero (substanco)

mama

substantivo patro, patrino, gepatroj, praulo; kreinto, iniciatinto, fondinto; prizorganto, bontenanto

mani

substantivo mono, riĉaĵoj, ŝparaĵo, kontanta mono; bruto, granda malsovaĝa besto

meli

substantivo virino, ino; edzino

mi

substantivo mi, ni

mije

substantivo viro, virseksulo; edzo

moku

verbo manĝi, trinki, konsumi, gluti

moli

adjektivo mortinta, mortanta

monsi

substantivo dorso, malantaŭo

mu

partikulo (bleko, aŭ alia besta sono aŭ komunikaĵo)

mun

substantivo luno, nokta ĉiela objekto, stelo

musi

adjektivo arta, amuza, frivola, ludeca, rilata al amuziĝo

mute

adjektivo multaj, multe, pluraj, tre

substantivo kvanto

nombro^[4] 20

nanpa

partikulo -a (kiel en “unua”, “dua”, ktp; indikas pozicion en vicordo)

substantivo ciferoj, nombroj

nasa

adjektivo nekutima, stranga; bufona, malserioza, stulteta; ebria

nasin

substantivo maniero, kutimo, doktrino, metodo, vojo, irejo

nena

substantivo elstara malebenaĵo, elstaraĵo, tubero, butono, monteto, monto, nazo

ni

adjektivo (ĉi) tiu, (ĉi) tio

nimi

substantivo nomo, vorto

noka

substantivo piedo, kruro, moviĝa organo; malsupro, malsupra parto

o

partikulo he! (vokativo aŭ imperativo)

olin

verbo ami, simpatii kun, respekti, montri sian korinklinon al

ona

substantivo li, ŝi, (ri,) ĝi, ili

open

verbo komenci; malfermi; ŝalti

pakala

adjektivo fuŝita, rompita, damaĝita, difektita

pali

verbo fari, agi por atingi aŭ plenumi ion, prilabori; konstrui, fari, prepari

palisa

substantivo io longa kaj rigida; branĉo, stango, bastono

pan

substantivo greno, cerealo; aveno, hordeo, maizo, rizo, tritiko; pano, pastaĵo

pana

verbo doni, sendi, eligi, ellasi, provizi, meti

pi

partikulo de

pilin

substantivo koro (fizika aŭ emocia)

adjektivo sentanta (emocion, rektan sperton)

pimeja

adjektivo nigra, malhela, malluma

pini

adjektivo antaŭa, finfarita, finita, finiĝinta, pasinta

pipi

substantivo insekto, formiko, araneo, eta senvertebrulo

poka

substantivo kokso, flanko; apud, proksime de, proksimaĵo

poki

substantivo ujo, sako, bovlo, skatolo, taso, ŝranko, tirkesto

pona

adjektivo bona, pozitiva, utila; amika, paca; simpla

pu

adjektivo interaganta kun la oficiala libro de Tokipono

sama

adjektivo sama, simila; unu la alia; gefrata, kamarada, kunula ^[5]

prepozicio kiel, simile al

seli

substantivo fajro; varmiga elemento de kuirilo, kemia reago, fonto de varmo

selo

substantivo ekstera formo, ekstera tavolo; ŝelo (de arbo, frukto, molusko), karapaco, haŭto; limo

seme

partikulo kio? kiu?

sewi

substantivo spaco super io, plej alta parto de io, io pli alta

adjektivo miriga, dia, sankta, supernatura

sijelo

substantivo korpo (de homo aŭ besto), fizika stato, torso

sike

substantivo io ronda aŭ cirkla; pilko, cirklo, ciklo, globo, sfero, rado

adjektivo de unu jaro

sin aŭ namako ^[1]

adjektivo nova, freŝa; plia, aldona, kroma

sina

substantivo vi

sinpin

substantivo vizaĝo, antaŭo, muro

sitelen

substantivo bildo, figuro, simbolo, markaĵo, skribaĵo

sona

verbo scii, koni, esti lerta pri, esti saĝa pri, havi informojn pri

antaŭverbo scipovi

soweli

substantivo besto, surtera mamulo

suli

adjektivo granda, peza, longa, alta; grava; plenkreska

suno

substantivo suno; lumo, heleco, ardeco, brilo; lumfonto

supa

substantivo horizontala surfaco, io sur kio oni metas ion alian

suwi

adjektivo dolĉa, bonodora; ĉarma, senkulpa, aminda

tan

prepozicio fare de, el, pro

taso

partikulo sed, tamen

adjektivo nur

tawa

prepozicio al, iranta al, en la direkto al; por, al; laŭ la vidpunkto de

adjektivo moviĝanta

telo

substantivo akvo, likvo, fluaĵo, malseka substanco; trinkaĵo

tenpo

substantivo tempo, daŭro, momento, okazo, fojo, periodo, situacio

toki

verbo komuniki, diri, paroli, uzi lingvon, pensi

tomo

substantivo endoma spaco; konstruaĵo, hejmo, domo, ĉambro

tu

nombro du

unpa

verbo seksumi, amori

uta

substantivo buŝo, lipoj, buŝa kavo, makzeloj

utala

verbo batali, defii, konkuri kontraŭ, lukti kontraŭ

walo

adjektivo blanka, blankeca; helkolora, pala

wan

adjektivo unika, unueca

nombro unu

waso

substantivo birdo, fluganta vivaĵo, besto kun flugiloj

wawa

adjektivo forta, potenca; memfida, nedubanta; energia, intensa

weka

adjektivo neĉeestanta, fora, ignorata

wile

antaŭverbo devi, bezoni, devus …i, voli, deziri

---

1. ku: Por malpliigi la vortostokon por lernantoj, la originala angla versio de ĉi tiu libro prezentis kelkajn vortojn kiel unuiĝintajn sinonimojn: a kaj kin, sin kaj namako, lukin kaj oko. En efektiva uzado en la tokipona komunumo, kaj antaŭ kaj post la unua eldono de la libro, oni uzas ĉi tiujn vortojn kun malsamaj signifoj. Vidu iliajn difinojn en la aldonaĵo (nimi ku suli pi pu ala) sur paĝo 148.
2. Noto de la tradukinto: La originala angla eldono havas ĉe akesi la signifon “neĉarma besto”, sed laŭ la notoj de Sonja Lang en Toki Pona Dictionary tiu signifo estas eksdata.
3. Noto de la tradukinto: Ankaŭ
   alasa
   estas uzata ĉi-sence. Ĉe la enketoj de Toki Pona Dictionary,
   lukin
   kaj
   alasa
   estis same ofte uzataj por esprimi “provi”.
   Vidu ankaŭ la piednoton sur paĝo 54.
4. Noto de la tradukinto: La signifo de
   mute
   kiel nombro mankas en la originala angla versio de la vortaro, kvankam ĝi ja aperas en leciono 12. (Vidu ĉe paĝo 52.) Ĉi tie ĝi estas aldonita por kompleteco.
5. Noto de la tradukinto: jan sama (laŭvorte “simila persono”) estas ofta esprimo por “frato, fratino, kamarado, egalulo, kunulo”. Tial la difino enhavas la tradukojn “gefrata, kamarada, kunula”.
   La gefratoj de birdo estus waso sama, kaj se vi havus grupon da kamaradoj, eblus nomi ilin kulupu sama mi. Notu, ke por esprimi “fratina domo” (t.e. “domo de fratino”) oni ne uzus tomo sama sed tomo pi jan sama.