alparoli. Li neniam montris sin nek en la salonego, nek en la trinkejo, nek en la fumosalono; kiel stevardo sciigis al mi konfidence, li pasigis la plej grandan parton de siaj tagoj en sia kajuto por ekzerci aŭ reludi partiojn sur granda ŝaktabulo.
Post tri tagoj mi fakte ekincitiĝis ke lia bonega defendostrategio estis pli forta ol mia volo alproksimiĝi al li. Mi ne jam havis en mia tuta vivo la okazon konatiĝi kun ŝakmajstro, kaj ju pli mi penis personigi por mi tian tipon, des pli neimagebla ŝajnis al mi tia cerba aktiveco, kiu dum tuta vivo ekskluzive turniĝas en spaco de sesdekkvar nigraj kaj blankaj fakoj. Mi bone konis el propra sperto la misteran allogecon de la «reĝa ludo» de la unika ludo inter ĉiuj kiujn la homo inventis kiu suverene sendependiĝas de la tiraneco de la hazardo kaj donas venkopalmojn nur al la menso aŭ pli ĝuste al iu aparta formo de la mensaj dotoj. Sed ĉu oni ne jam kulpas pro bedaŭrinda limigo, kiam oni nomas ŝakon ludo? Ĉu ĝi ne estas scienco, arto, ŝvebanta inter tiuj kategorioj, kiel la mortotuko de Mohamedo inter ĉielo kaj tero, iu unika ligilo inter ĉiuj kontraŭaj paroj; antikva kaj tamen eterne nova, meĥanika en ties principoj kaj tamen tre efika dank al fantazio, limigita en fiksa geometria spaco kaj samtempe senlima en ties kombineblecoj, konstante evoluanta kaj tamen sterila, pensado kiu kondukas al nenio, matematiko kiu nenion kalkulas, arto sen verkoj, arkitekturo sen materio kaj pro tio ne malpli longdaŭra kiel atestite en ties esto kaj ekzisto kiel ĉiuj libroj kaj verkoj, la sola ludo kiu apartenas al ĉiuj popoloj al ĉiuj tempoj kaj pri kiu neniu scias kiu dio alportis ĝin sur la Teron por mortigi la enuon, akrigi la spiriton, streĉi la animon. Kie ĝi komenciĝas kaj kie ĝi finiĝas? Ĉiu infano povas lerni ties bazajn regulojn, ĉiu laiko povas ekzerciĝi, kaj tamen ĝi povas produkti ene de tiu neŝanĝebla mallarĝa kvadrato apartan specon de majstroj, nekompareblaj al ĉiuj aliaj, homoj kun unika doto aparte taŭga por ŝako, specifaj genioj en kiuj klarvido, persisto kaj teĥniko efikas en sama difinita disdivido kiel ĉe matematikistoj, verkistoj, muzikistoj sed nur en alia aranĝo. En pli fruaj tempoj kiam furoris fiziognomio iu Gall estus distranĉinta la cerbon de tia ŝakmajstro, por certiĝi ĉu troviĝas ĉe tiaj ŝakgenioj aparta faldo en la griza maso de la cerbo, iaspeca ŝakmuskolo aŭ ŝakĝibo kiu pli forte disvolviĝus ol en aliaj kapoj. Kaj kiom tia fiziognomisto estus interesiĝinta pri la kazo de Ĉentovic, ĉe kiu tiu specifa genio aspektas diserigita en absoluta intelekta stulteco, kiel orpajlero en cent kilogramoj da kruda senerca ŝtono! Principe estus al mi de tiam komprenebla la fakto, ke tiaspeca unika, tia genia ludo devas krei por si specifajn matadorojn, sed kiel malfacile, kiel tamen neeble imagi la vivon de sprita lerta homo kiu reduktas por si la mondon nur al mallarĝa vojeto inter nigro kaj blanko, kiu serĉas sian vivtriumfon en simpla ir- kaj revena antaŭen kaj malantaŭen movo de tridekdu figuroj, homo por kiu nova malfermo – la kavaliron anstataŭ la peonon – jam estas glorfaro kaj signifas ties senmortecon en mizera angulo de libro pri ŝako, homo, sprita homo, kiu nefreneziĝinte dum dek dudek tridek kvardek jaroj dediĉas la tutajn fortojn de sia cerbumado ĉiam kaj ĉiam denove al la ridinda celo, puŝi en angulon lignan reĝon sur ligna tabulo!
Kaj nun tia fenomeno, tia escepta genio aŭ mistera strangulo unuafoje troviĝis en mia proksimeco, je ses kajutoj sur la sama ŝipo, kaj mi malbonŝanculo, por kiu scivolo por spritaĵoj fariĝas iaspeca pasio, ne kapablis alproksimiĝi al li. Mi ekimagis la plej absurdajn ruzojn; iel tikli lin en lia orgojlo, ŝajnigante ke mi intervjuus lin por grava gazeto; aŭ kapti lin per lia monavido, proponante al li monhavigan turniron en Skotlando. Sed fine mi memoris ke la plej taŭga teĥniko de ĉasisto por logi sovaĝan kokon konsistas el imitado de lia nuptokrio; kio fakte povus pli efiki por tiri al si la atenton de ŝakmajstro, ol se oni mem ludas ŝakon?
En mia tuta vivo mi neniam estis serioza ŝakspertulo kaj tio pro la simpla kaŭzo, ke mi ĉiam ludis ŝakon nur surface kaj precipe por mia plezuro; kiam mi eksidas por horo antaŭ ŝaktabulo, tio neniel okazas por streĉi min sed male por delasi mensan streĉitecon. Mi «ludas» ŝakon en la vera signifo de la vorto, dum la aliaj «seriozas» ŝakon se kuraĝi enkonduki tian esprimon en la lingvon. Por ŝako, kiel por amo, partnero estas nepre havenda, kaj mi momente ne jam sciis ĉu troviĝis aliaj ŝakamantoj surŝipe krom ni. Por logi ilin el siaj truoj, mi starigis primitivan kaptilon, en kiu mi kun mia edzino, kvankam ŝi ankoraŭ pli malbone ludas ol mi, sidis antaŭ ŝaktabulo en la fumosalono. Kaj fakte, antaŭ ni ludis la sesan movon, jam ekstaris iu en la pasejo, dua ricevis permeson rigardi; fine troviĝis ankaŭ la dezirata kunludanto, kiu proponis al mi kunludi. Li nomiĝis McConnor kaj li estis konstruinĝeniero kiu, laŭ tio kion mi aŭdis, gajnis multe da mono borinte naftoputojn en Kalifornio, laŭ ekstera aspekto fortika homo kun fortaj kvazaŭ kvadrataj makzeloj, potencaj dentoj kaj intensa vizaĝkoloro, kies evidenta ruĝeco verŝajne almenaŭ parte estis ŝuldita al abunda uzo de viskio. La okulfrape larĝaj preskaŭ atletaj potencegaj ŝultroj bedaŭrinde ankaŭ rolis en la korpa evidentigo de la karaktero, ĉar tiu s-ro McConnor apartenis al tiu speco de altmemestimaj sukcesantoj, kiuj konsideras malvenkon en la plej bagatela ludo jam kiel malaltigon de sia reputacio. Kutimante rekte iri al celo en la vivo, kaj atingante ĉion kun efektiva sukceso, tiu masiva memkreita homo estis iaforme suprenpelita de sia supereco, tiel ke ĉiu obstaklo ŝanĝiĝis al maldeca kontraŭaĵo kaj kvazaŭ ofendo. Kiam li estis perdinta la unuan partion, li fariĝis malamikema kaj klarigis multvorte kaj diktatorece, ke tion povis kaŭzi nur momenta malatento, je la tria ke kulpas pri lia malvenko la bruo en la ĉirkaŭaĵo; li neniam pretis perdi partion sen tuj postuli revenĝan partion. Komence min amuzis tiu ambicia obstino; fine mi konsideris ĝin pli kiel neeviteblan kaptilon por mia vera celo, logi la mondmajstron al nia tablo.
La trian tagon ja sukcesis, sed nur duone sukcesis. Ĉu Ĉentovic observis nin el la promenoferdeko tra la fenestro antaŭ la ŝaktabulo, ĉu li honoris nin per sia hazardŝajna ĉeesto en la fumosalono, li enpaŝis ekde kiam li vidis nin neprofesiulojn praktiki lian arton, nevole ĉiufoje unu paŝon pli proksimen kaj ĵetis el tiu mezurita distanco ekzamenan rigardon sur la tabulon. McConnor estis ĵus ludinta. Kaj tiu sola movo ŝajne sufiĉis al Ĉentovic por ekscii, kiom malmulte interesa estus plua observado de niaj diletantaj klopodoj por lia majstreca atento. Kun la sama memkompreneblogesto, kiel ĉiu el ni forlasus en librovendejo reklamitan malbonan krimromanon, sen eĉ foliumi ĝin, li forpaŝis de nia tablo kaj forlasis la ĉambron. «Pesita kaj taksita tro malpeza.» mi pensis iom incitita de tiu malvarma rigardo kaj por iel liberiĝi de mia incitiĝo, mi diris al McConnor:
«Via movo ŝajne ne tre kontentigis la majstron.»
«Kiun majstron?»
Mi klarigis al li, ke tiu sinjoro, kiu ĵus preterpasis kaj rigardis nian ludon malaprobe, estas la ŝakmajstro
