Maria
Jorge Isaacs
Andrés Turrisi
Maria/Ĉapitro LI
< Maria
| Ĉapitro L | Indekso : Maria de Jorge Isaacs Tradukita de Andrés Turrisi, Detlef Karthaus kaj Ruben' Torres Ĉapitro LI |
Ĉapitro LII |
Tradukata ekde 2005.  |
LI
El veintiocho de enero, dos días antes del señalado para mi viaje, subí a la montaña muy temprano. Braulio había venido a llevarme, enviado por José y las muchachas, que deseaban recibir mi despedida en su casa. El montañés no interrumpió mi silencio durante la marcha. Cuando llegamos, Tránsito y Lucía estaban ordeñando la vaca Mariposa en el patiecito de la cabaña de Braulio, y se levantaron a recibirme con sus agasajos y alegría de costumbre, convidándome a entrar.
La dudekokan de Januaro, du tagojn antaŭ tiu fiksita por mia forigo, mi supreniris al la montaro tre frue. Braŭljo estis veninta akompani min, sendite de Jozefo kaj de la junulinoj, kiuj deziris ricevi mian adiaŭon en sia hejmo. La montarano ne interrompis mian silenton dum la irado. Kiam ni alvenis, Transito kaj Lucia estis melkantaj la bovinon “Mariposa” en la korteto de la kabano de Braŭljo, kaj ekstaris por min akcepti per siaj kutimaj elmontroj de ŝato kaj gajo.
—Acabemos antes de ordeñar la novillona —les dije recostando mi escopeta en el palenque—, pero Lucía y yo solos, porque quiero conseguir así que se acuerde de mí todas las mañanas.
―Antaŭ ĉio finmelku ni la bovinon ―mi diris al ili apogante mian pafilon al la palisaro―, sed Lucia kaj mi solaj, ĉar tiamaniere mi volas atingi ke ŝi rememoru min ĉiumatene.
Tomé el socobe, en cuyo fondo blanqueaban ya nevadas espumas, y poniéndolo bajo la ubre de la Mariposa, logré al fin que Lucía, toda avergonzada, lo acabase de llenar. Mientras esto hacía, le dije mirándola por debajo de la vaca:
Mi prenis la kalabas-totumon, sur kies fondo jam troviĝis neĝecaj ŝaŭmoj, kaj ĝin lokinte sub la mamon de la bovino “Mariposa”, mi atingis fine ke Lucia, tute embarasita, finplenigu ĝin. Dum ŝi faradis tion, mi diris al ŝi rigardante ŝin sub la bovino:
—Como no se han acabado los sobrinos de José, pues yo sé que Braulio tiene un hermano más buen mozo que él, y que te quiere desde que estabas como una muñeca...
―Verŝajne ankoraŭ restas nevoj de Jozefo, ĉar mi scias ke Braŭljo havas fraton pli belaspektan ol li, kaj kiu amas vin ek de kiam vi estis kia pupeto...
—Como otro a otra —me interrumpió.
―Same kiel aliulo amas aliulinon ―ŝi interrompis min.
—Lo mismo. Voy a decirle a la señora Luisa que se empeñe con su marido para que el sobrinito venga a ayudarle; y así, cuando yo vuelva, no te pondrás colorada de todo.
―Tute same. Mi diros al Sinjorino Luiza ke ŝi insistu al sia edzo por ke la neveto venu helpi lin; kaj tiel, kiam mi revenos, vi ne ruĝiĝos pro ĉio.
―He!, ¡he! —dijo dejando de ordeñar.
―Ha, ha! Ŝi diris ĉesante melki.
—¿No acabas?
―Ĉu vi ne finos melki?
—Pero cómo quiere que acabe, si usté está tan zorral... Ya no tiene más.
―Sed kiel mi povos fini, se vi estas tiom ruza... Ĝi jam ne entenas lakton.
—¿Y esas dos tetas llenas? Ordéñalas.
―Kaj tiuj du plenaj mamoj? Melku ilin.
—Ello no; si ésas son las del ternero.
―Tio ne; tiuj estas por la bovido.
—¿Conque le digo a Luisa?
―Ĉu do mi parolos kun Luiza?
Dejó de oprimir con los dientes el inferior de sus voluptuosos labios para hacer con ellos un gestito que en el lenguaje de Lucía signifícaba "a ver y cómo no", y en el mío "haga lo que quiera".
―Ŝi ĉesis premi per la dentoj la suban el siaj voluptaj lipoj por fari per ili grimaceton kies signifo en la lingvaĵo de Lucia estis “ni vidu, kiel ne?”, kaj en la mia “faru kion vi preferas”.
El becerro, que desesperaba porque le quitaran el bozal, hecho con una extremidad de la manea, y que lo ataba a una mano de la vaca, quedó a sus anchas con sólo halar la ordeñadora una punta de la cerda; y Lucía viéndolo abalanzarse a la ubre, dijo:
―La bovido, kiu incitiĝis celante ke oni forigu de li la buŝumon, faritan per unu ekstremaĵo de la pied-ligilo, kiu tenis ĝin ligita al unu kruro de la bovino, restis libermova post kiam la melkistino simple tiris unu ekstremaĵon de la kapto-ŝnuro; kaj vidante ĝin sin ĵeti sur la mamon, Lucia diris:
—Eso era lo que te querías; cabezón más fastidioso...
―Jen kion vi volis: plej ĝena obstina besto...
Después de lo cual entró a la casa llevando sobre la cabeza el socobe y mirándome picaramente al soslayo.
Post kio ŝi eniris la domon portante sur la kapo la kalabas-totumon kaj flank-rigardante min malicete.
Yo desalojé de una orilla del arroyo una familia de gansos que dormitaban sobre el césped, y me puse a hacer mi tocado de mañana conversando al mismo tiempo con Tránsito y Braulio, quienes tenían las piezas de vestido de que me había despojado.
Mi forigis de unu bordo de la rivereto unu familion de anseroj kiuj dormetis sur la gazono, kaj komencis fari mian matenan aranĝon samtempe konversante kun Transito kaj Braŭljo, kiuj regadis la erojn de miaj vestoj je kiuj mi estis senigita.
¡Lucía! —gritó Tránsito—, tráete el paño bordado que está en el baulito pastuso.
―Lucia! ―kriis Transito―, alportu la broditan tukon kiu troviĝas en la kofreto de Pasto.
—No creas que viene —le dije a mi ahijada; y les conté en seguida lo que había conversado con Lucía.
―Ne estu certa ke ŝi venos ―mi diris al mia bapto-filino; kaj mi tuj rakontis al ili kion mi estis dirinta al Lucia.
Ellos reían a tiempo que Lucía se presentó corriendo con lo que se le había pedido, contra todo lo que esperábamos; y como adivinaba de qué habíamos tratado, y que de ella reían sus hermanas, me entregó el paño volviendo a un lado la cara para que no se la viese ni verme ella, y se dirigió a Tránsito para hacerle la siguiente observación:
Ili estis ridantaj kiam Lucia sin prezentis kurante kun tio kion oni estis mendintaj al ŝi, spite al ĉio kion ni atendadis; kaj ĉar ŝi divenis kion ni estis pritraktintaj, kaj ke pri ŝi ridadis siaj fratinoj, ŝi enmanigis al mi la tukon turnante flanken sian vizaĝon por ke mi ne vidu ĝin kaj por ne rigardi min, kaj sin direktis al Transito por fari al ŝi la jenan observon:
—Ven a ver tu café, porque se me va a quemar, y déjate de estar ahí riéndote a carcajadas.
―Venu okupiĝi pri via kafo, ĉar ĝi forkonsumiĝos al mi, kaj preterlasu la ridegadon.
—¿Ya está? —preguntó Tránsito.
―Ĉu ĝi jam estas preta? ―demandis Transito.
―Ih!, hace tiempos.
―Hi!, antaŭ longa tempo.
—¿Qué es eso de café? —pregunté.
―Kio estas la kafa afero? ―mi demandis.
—Pues que yo le dije a la señorita, el último día que estuve allá, que me lo enseñara a hacer, porque se me pone que a usté no le gusta la gamuza [Piednoto 1] y por eso fue que nos encontró afanadas ordeñando.
―Bone, la lastan tagon kiam mi estis tie, mi petis al la fraŭlino ke ŝi lernigu min prepari ĝin, ĉar mi opinias ke vi ne ŝatas la gamuzo-n [Piednoto 2] kaj ĝuste pro tio vi trovis nin entuziasme melkantaj.
Esto decía colgando el paño, que ya le había devuelto yo, en una de las hojas de la palma de helecho [Piednoto 3] pintorescamente colocada en el centro del patio.
Tion ĉi ŝi diris pendigante la tukon, kiun mi jam estis redoninta al ŝi, sur unu el la folioj de la filiko-palmo [Piednoto 4] pentrinde lokita ĉe la centro de la korto.
En la casa llamaba la atención a un mismo tiempo la sencillez, la limpieza y el orden: todo olía a cedro, madera de que estaban hechos los rústicos muebles, y florecían bajo los aleros macetas de claveles y narcisos con que la señora Luisa había embellecido la cabañita de su hija: en los pilares había testas de venados, y las patas disecadas de los mismos servían de garabatos en la sala y la alcoba.
En la domo vekis la atenton samtempe la simpleco, la pureco kaj la ordo: ĉio odoris je cedro, ligno el kiu estis faritaj la nepoluritaj mebloj, kaj sub la tegmento-randoj floradis potoj de diantoj kaj narcisoj per kiuj sinjorino Luiza estis ornaminta la dometon de sia filino: sur la kolonoj estis kapoj de cervoj, kaj ĉi ties elsekigitajn krurojn oni uzis kiel hokojn en la salono kaj en la dormo-ĉambro.
Tránsito me presentó entre ufana y temerosa, la taza de café con leche, primer ensayo de las lecciones que había recibido de María; pero felicísimo ensayo, pues desde que lo probé conocí que rivalizaba con aquel que tan primorosamente sabía preparar Juan Angel.
Duone fiera kaj duone timema, Transito prezentis al mi la tazon de kafo kun lakto, unuan eksperimenton de la lecionoj kiujn ŝi estis ricevinta de Maria; sed sukcesega eksperimento, ĉar ek de kiam mi gustumis ĝin mi sciis ke ĝi rivalas kun tiu kiun tiel delikate scias prepari Johano Anĝelo.
Braulio y yo fuimos a llamar a José y a la señora Luisa, para que almorzasen con nosotros. El viejo estaba acomodando en jigras las arracachas y verduras que debía mandar al mercado el día siguiente, y ella acabando de sacar del horno el pan de yuca que iba a servirnos para el almuerzo. La hornada había sido feliz, como lo demostraban no solamente el color dorado de los esponjados panes, sino la fragancia tentadora que despedían.
Braŭljo kaj mi iris voki Jozefon kaj sinjorinon Luiza, por ke ili tagmanĝu kun ni. La maljunulo estis aranĝanta en ŝnur-retajn dorso-sakojn la karotojn kaj legomojn kiujn li estis sendonta al la merkato la postan tagon, kaj ŝi estis ĵus eliginta el la forno la jukao-panon kiun ŝi estis servonta al ni por la tagmanĝo. La plenforno estintis sukcesa, kiel pruvis ne nur la or-koloro de la spongecaj panoj, sed la tenta aromo kiun ili elspiris.
Almorzábamos todos en la cocina: Tránsito desempeñaba lista y risueña su papel de dueña de casa. Lucía me amenazaba con los ojos cada vez que le mostraba con los míos a su padre. Los campesinos, con una delicadeza instintiva, desechaban toda alusión a mi viaje, como para no amargar esas últimas horas que pasábamos juntos.
Ni ĉiuj estis tagmanĝantaj en la kuirejo: Transito plenumadis lerte kaj gaje sian rolon de dommastrino. Lucia minacadis min per la okuloj ĉiufoje kiam per la miaj mi montradis al ŝi ŝian patron. La kamparanoj, kun instinkta delikateco, forigadis ĉiun aludon al mia forvojaĝo, por ne malgajigi tiujn lastajn horojn kiujn ni estis pasigantaj kune.
Eran ya las once. José, Braulio y yo habíamos visitado el platanal nuevo, el desmonte que estaban haciendo y el maizal en filote. Reunidos nuevamente en la salita de la casa de Braulio, y sentados en banquitos alrededor de una atarraya, le poníamos las últimas plomadas; y la señora Luisa desgranaba con las muchachas maíz para pilar. Ellas y ellos sentían, como yo, que se acercaba el momento temible de nuestra despedida. Todos guardábamos silencio. Debía de haber en mi rostro algo que los conmovía, pues esquivaban mirarme. AI fin, haciendo una resolución, me levanté, después de haber visto mi reloj. Tomé mi escopeta y sus arreos, y al colgarlos en uno de los garabatos de la salita, le dije a Braulio:
Jam estis la dekunua. Jozefo, Braŭljo kaj mi estis vizitintaj la novan banan-plantejon, la senveprigon kiun ili estis farantaj kaj la barbiĝantan maiz-plantaron. Denove kunvenante en la saloneto de la domo de Braŭljo, kaj sidante sur benketoj ĉirkaŭ unu fiŝreto, ni muntis al ĝi la lastajn plumbo-pezaĵojn; kaj sinjorino Luisa disgrajnigis kun la junulinoj la pistotan maizon. Ili ĉiuj, virinoj kaj viroj, sentis samkiel mi ke alproksimiĝas la terura momento de nia adiaŭo. Ni ĉiuj restis silentaj. Sendube devis esti sur mia vizaĝo io kio kortuŝis ilin, ĉar ili evitadis rigardi min. Fine, farante decidon, mi ekstaris, rigardinte mian horloĝon. Mi prenis mian pafilon kaj ĝiajn akcesoraĵojn, kaj pendigante ilin sur unu el la hokoj de la saloneto, mi diris al Braŭljo:
—Siempre que aciertes un tiro bueno con ella, acuérdate de mí.
―Ĉiufoje kiam vi trafos bonan pafon per ĝi, memoru min.
El montañés no tuvo voz para darme las gracias.
Al la montarano mankis voĉo por danki min.
La señora Luisa, sentada aún, seguía desgranando la mazorca que tenía en las manos, sin cuidarse de ocultar su lloro. Tránsito y Lucía, en pie y recostadas a un lado y otro de la puerta, me daban la espalda. Braulio estaba pálido. José fingía buscar algo en el rincón de las herramientas.
Sinjorino Luiza, ankoraŭ sidante, daŭrigis disgrajnigante la maiz-spadikon kiun ŝi havis en siaj manoj, neglektante kaŝi sian ploradon. Transito kaj Lucia, starante kaj apogitaj ĉe ambaŭ flankoj de la pordo, montradis al mi la dorson. Braŭljo estis pala. Jozefo ŝajnigadis serĉi ion en la angulo de la ilaro.
—Bueno, señora Luisa —dije a la anciana inclinándome para abrazarla—: rece usted mucho por mí.
―Nu, sinjorino Luiza ―mi diris al la maljunulino kliniĝante por brakumi ŝin― preĝu multe por mi.
Ella se puso a sollozar sin responderme.
Ŝi komencis plor-singulti sen respondi al mi.
En pie sobre el quicio de la puerta, junté en un solo abrazo sobre mi pecho las cabezas de las muchachas, quienes sollozaban mientras mis lágrimas rodaban por sus cabelleras. Cuando separándome de ellas, me volví para buscar a Braulio y José, ninguno de los dos estaba en la salita; me esperaban en el corredor.
Starante en la pordo-framo, mi kunigis en unu solan ĉirkaŭprenon sur mian bruston la kapojn de la junulinoj, kiuj singultadis dum miaj larmoj fluadis sur iliaj hararoj. Kiam, disiĝante de ili, mi turnis min por serĉi Braŭljon kaj Jozefon, neniu el ambaŭ estis en la saloneto: ili atendadis min en la koridoro.
—Yo voy mañana —me dijo José, tendiéndome la mano.
―Mi iros morgaŭ ―diris Jozefo, etendante al mi la manon.
Bien sabíamos él y yo que no iría. Luego que me soltó de sus brazos Braulio, su tío me estrechó en los suyos, y enjugándose los ojos con la manga de la camisa, tomó el camino de la roza al mismo tiempo que empezaba yo a andar por el opuesto, seguido de Mayo, y haciendo una señal a Braulio para que no me acompañase.
Ni ambaŭ bone sciis ke li ne irus. Post kiam Braŭljo liberigis min de siaj brakoj, lia onklo premis min inter la siajn, kaj sekigante al si la okulojn per la ĉemiz-maniko, li prenis la vojon al la erpita kampo dum samtempe mi komencis iri laŭ la vojo kontraŭa, sekvate de Majo, kaj farante signalon al Braŭljo por ke li ne akompanu min.
---