Maria/Ĉapitro LII

El Vikifontaro
Ĉapitro LI Indekso : Maria
de Jorge Isaacs
Tradukita de Andrés Turrisi, Detlef Karthaus kaj Ruben' Torres
Ĉapitro LII
Ĉapitro LIII
Tradukata ekde 2005.


LII

Descendía lentamente hasta el fondo de la cañada: sólo el canto lejano de las gurríes [Piednoto 1] y el rumor del río turbaban el silencio de las selvas. Mi cora­zón iba diciendo un adiós a cada uno de esos sitios, a cada árbol del sendero, a cada arroyo que cruzaba.

Mi descendadis malrapide ĝis la fundo de la valo: nur la malproksima kanto de la gurioj [Piednoto 2] kaj la murmuro de la rivero perturbadis la silenton de la ĝangaloj. Mia koro diradis adiaŭon al ĉiu el tiuj lokoj, al ĉiu arbo de la pado, al ĉiu rivereto kiun mi transiris.

Sentado en la orilla del río veía rodar sus corrientes a mis pies, pensando en las buenas gentes a quienes mi despedida acababa de hacer derramar tan­tas lágrimas; y dejaba gotear las mías sobre las ondas que huían de mí como los días felices de aquellos seis meses.

Sidante sur la bordo de la rivero mi observis ĉi ties fluojn ĉe miaj piedoj, pensante pri la bonkoraj homoj al kiuj mia adiaŭo ĵus verŝigis tiomajn larmojn; kaj mi lasis gutadi la miajn sur la ondojn kiuj fuĝadis for de mi samkiel la feliĉaj tagoj de tiuj ses monatoj.

Media hora después llegué a la casa y entré al costurero de mi madre, en donde estaban solamente ella y Emma. Aun cuando haya pasado nuestra infancia, no por eso nos niega sus mimos una tierna madre: nos faltan sus besos; nuestra frente, marchita demasiado pronto quizá, no descansa en su regazo; su voz no nos aduerme; pero nuestra alma recibe las caricias amo­rosas de la suya.

Duonhoron poste mi alvenis al la domo kaj eniris la kudroĉambron de mia patrino, kie nur troviĝis ŝi kaj Emma. Eĉ kiam estas pasinta nia infanaĝo, ne pro tio rifuzas al ni siajn dorlotojn tenera patrino: mankas al ni ŝiaj kisoj; nia frunto, eble tro frue velkinta, ne ripozas en ŝia sino; ŝia voĉo ne endormigas nin; sed nia animo ricevas la amplenajn karesojn de ŝia animo.

Más de una hora había pasado allí, y extrañando no ver a María pre­gunté por ella.

Pli ol unu horon mi estis pasiginta tie, kaj ĉar mi sentis la mankon de Maria mi demandis pri ŝi.

—Estuvimos con ella en el oratorio —me respondió Emma; ahora quiere que recemos cada rato; después se fue a la repostería: no sabrá que has vuelto.

­—Ni estis kun ŝi en la kapelo —respondis al mi Emma; nun ŝi petas ke ni preĝu ĉiumomente; poste ŝi foriris al la kukejo: verŝajne ŝi ne scias ke vi revenis.

Nunca me había sucedido regresar a la casa sin ver a María pocos mo­mentos después; y mucho temí que hubiese vuelto a caer en aquel abati­miento que tanto me desanimaba, y para vencer el cual la había visto ha­ciendo en los últimos ocho días constantes esfuerzos.

Neniam antaŭe estis okazinta al mi reveni al la hejmo sen vidi Marian apenaŭ kelkajn momentojn poste; kaj mi tre timis ke ŝi estIs denove falinta en tiun deprimon kiu tiom senkuraĝigadis min, kaj por kiun superi mi estis vidinta ŝin fari senĉesajn klopodojn la lastajn ok tagojn.

Pasada una hora, durante la cual estuve en mi cuarto, llamó Juan a la puerta para que fuera a comer. Al salir encontré a María apoyada en la reja del costurero que caía al corredor.

Post unu horo, dum kiu mi restis en mia dormoĉambro, Johano vokis ĉe la pordo por ke mi iru manĝi. Elirante mi trovis Marian apoganta sin al la krado de la kudro-ĉambro kiu frontas la koridoron.

—Mamá no te ha llamado —me dijo el niño riendo.

—Panjo ne vokis vin —diris al mi la infano ridante.

—¿Y quién te ha enseñado a decir mentiras? —le respondí—: María no te perdonará ésta.

—Kaj kiu lernigis vin diri mensogojn? —mi respondis al li—: Maria ne pardonos al vi tiun ĉi.

—Ella fue la que me mandó —contestó Juan señalándola.

—Ŝi mem sendis min —respondis Johano fingre montrante ŝin.

—Volvíme hacia María para averiguarle la verdad, pero no fue preciso, porque ella misma se acusaba con su sonrisa. Sus ojos brillantes tenían la apacible alegría que nuestro amor les había quitado; sus mejillas, el vivo son­rosado que las hermoseaba durante nuestros retozos infantiles. Llevaba un traje blanco sobre cuya graciosa falda ondulaban las trenzas al más leve movimiento de su cintura o de sus pies, que jugaban con la alfombra.

—Mi turnis min al Maria por scii de ŝi la veron, sed ne necesis, ĉar ŝi mem sin akuzis per sia rideto. Ŝiaj brilaj okuloj havis la mildan gajon kiun nia amo estis foriginta de ili; ŝiaj vangoj havis la intensan roz-koloron kiu beligadis ŝin dum niaj infanaĝaj petoladoj. Ŝi portis blankan veston sur kies ĉarma jupo ondiĝis la har-plektoj ĉe la plej liĝera movo de ŝia talio aŭ de ŝiaj piedoj ludantaj per la tapiŝo.

—¿Por qué estás triste y encerrado? —me dijo—: yo no he estado así hoy.

—Kial vi statas malgaja kaj enfermita? —ŝi diris al mi—: mi ne statis tia hodiaŭ.

—Tal vez sí —le respondí por tener pretexto para examinarla de cerca aproximándome a la reja que nos separaba.

—Eble jes —mi respondis al ŝi pretekste por ekzameni ŝin de apude, alproksimiĝante al la krado kiu apartigadis nin.

Ella bajó los ojos fingiendo anudar de nuevo los largos cordones de su delantal de gro azul; y cruzando luego las manos por detrás del talle, se recostó contra una hoja de la ventana diciéndome:

Ŝi klinis la okulojn ŝajnigante renodi la longajn ŝnuretojn de sia antaŭtuko el blua opaka tolaĵo; kaj poste krucante la manojn malantaŭ la talio, ŝi sin apogis sur unu klapon de la fenestro dirante al mi:

—¿No es verdad?

—Ĉu ne estas vero?

—Lo dudaba, porque como acabas de engañarme...

—Mi estis pridubanta, ĉar vi ĵus mensogis al mi...

— ¡Vea qué engaño! ¿Y puede ser bueno estarte así encerrado para salir después hecho una noche?

—Vidu kian mensogon! Kaj ĉu povas esti bona afero resti enfermita tiamaniere por poste eliri trista kia tenebra nokto?

—Me gusta verte tan valiente. ¿Y será bueno dejarte ver dos horas des­pués de que he llegado?

—Mi ŝatas vidi vin tiom kuraĝa. Kaj ĉu estas deca lasi vin vidi du horojn post kiam mi alvenis?

—¿Y las doce son horas de venir de la montaña? También es que yo he estado muy ocupada. Pero te vi cuando venías bajando. Por más señas no traías escopeta, y Mayo se había quedado muy atrás.

—Kaj ĉu la dekdua estas deca horo por veni de la montaro? Krome, mi estis tre okupita. Sed mi vidis vin kiam vi estis subiranta. Pli detale, mi vidis vin sen pafilo, kaj Majo estis restinta tre malantaŭe.

—Conque ¿muchas ocupaciones?, ¿qué has hecho?

—Nu, multaj okupoj, ĉu ne?, kion vi faris?

—De todo: algo bueno y algo malo.

—Iom el ĉio. Ion bonan kaj ion malbonan.

—A ver.

—Rakontu.

—He rezado mucho.

—Mi multe preĝis.

—Ya me decía Emma que a todas horas quieres que te acompañen a rezar.

—Emma jam diris al mi ke je ĉiu horo vi volas ke oni akompanu vin preĝi.

—Porque siempre que le cuento a la Virgen que estoy triste, ella me oye.

—Ĉar ĉiufoje kiam mi rakontas al la Virgulino ke mi estas malgaja, Ŝi aŭdas min.

—¿En qué lo conoces?

—El kio vi scias tion?

—En que se me quita un poco esa tristeza y me da menos miedo pensar en tu viaje. Te llevarás tu Dolorosita [Piednoto 3], ¿no?

—El tio, ke mi iom liberiĝas de tiu malgajeco kaj malpli timigas min pensi pri via forvojaĝo. Vi kunportos vian bildeton de la Dolora Dipatrino, ĉu ne?

—Sí.

—Jes.

—Acompáñanos esta noche al oratorio y verás cómo es cierto lo que te digo.

—Akompanu nin ĉinokte al la kapelo kaj vi vidos ke estas vero tio kion mi diras al vi.

—¿Qué es lo otro que has hecho?

—Kio estas la alia afero kiun vi faris?

—¿Lo malo?

—Ĉu la malbona?

—Sí, lo malo.

—Jes, la malbona.

—¿Rezas esta noche conmigo y te cuento?

—Ĉu vi preĝos kun mi ĉinokte kaj poste mi rakontos al vi?

—Sí.

—Jes.

—Pero no se lo dirás a mamá, porque se enojaría.

—Sed vi tion ne sciigos al panjo, ĉar ŝi koleretos.

—Prometo no decírselo.

—Mi promesas ne sciigi tion al ŝi.

—He estado aplanchando.

—Mi gladiadis.

—¿Tú?

—Ĉu vi?

—Pues yo.

—Nu, mi.

—Pero ¿cómo haces eso?

—Sed kiel vi faras tion?

—A escondidas de mamá.

—Sen scio de panjo.

—Haces bien en ocultarte de ella.

—Bone ke vi kaŝas vin de ŝi.

—Si lo hago muy rara vez.

—Sed mi faras tion tre malofte.

—Pero ¿qué necesidad hay de estropear tus manos tan...

—Sed kia estas la neceso difekti viajn manojn tiom...

—¿Tan qué?... ¡Ah!, sí; ya sé. Fue que quise que llevaras tus más bonitas camisas aplanchadas por mí. ¿No te gusta? Sí me lo agradeces, ¿no?

—Tiom kio?... Ha, jes; mi ja scias. Okazis, ke mi volis ke vi portu viajn plej belajn ĉemizojn gladiitaj de mi. Ĉu vi ne ŝatas tion? Vi certe dankos tion al mi, ĉu ne?

—¿Y quién te ha enseñado a aplanchar?, ¿cómo se te ha ocurrido ha­cerlo?

—Kaj kiu instruis vin gladii?, kiel venis al vi en la kapon fari tion?

—Un día que Juan Angel devolvió unas camisas a la criada encargada de eso, porque diz que a su amito no le parecían buenas, me fijé yo en ellas y le dije a Marcelina que yo iba a ayudarle para que te parecieran mejor. Ella creía que no tenían defecto, pero estimulada por mí, le quedaron ya siempre intachables, pues no volvió a suceder que las devolvieras, aunque yo no las hubiese tocado.

—Iutage kiam Johano Anĝelo redonis kelkajn ĉemizojn al la servistino komisiita pri tio, ĉar ŝajne lia mastreto ne konsideris ilin bone gladiitaj, mi observis ilin kaj diris al Marcelina ke mi helpus ŝin por ke ili aspektu al vi pli taŭgaj. Ŝi estis konvinkita ke ili estis sendifektaj, sed danke al mia stimulado, ili poste rezultis al ŝi ĉiam perfektaj, ĉar ne plu okazis ke oni redonu ilin, eĉ se mi ne estus tuŝinta ilin.

—Yo te agradezco muchísimo todos esos cuidados; pero no me imaginé que tuvieras fuerzas ni manos para manejar una plancha.

—Mi dankegas al vi ĉiujn tiujn prizorgojn; sed mi ne imagis ke vi havas fortojn kaj manojn taŭgajn por uzi gladilon.

—Si es una muy chiquita, y envolviéndole bien el asa en un pañuelo, no puede lastimar las manos.

—Sed ĝi estas tre eta, kaj akurate envolvante en tukon ĝian tenilon, ĝi ne povas lezi la manojn.

—A ver cómo las tienes.

—Lasu min vidi kiaj vi havas ilin.

—Buenecitas, pues.

—Do, en ordo.

—Muéstramelas.

—Montru ilin al mi.

—Si están como siempre.

—Sed ili estas kiel ĉiam.

—Quién sabe.

—Kiu scias.

—Míralas.

—Do rigardu ilin.

Las tomé en las mías y les acaricié las palmas, suaves como el raso.

Mi prenis ilin inter la miajn kaj karesis iliajn palmojn, glatajn kiel la sateno.

—¿Tienen algo? —me preguntó.

—Ĉu estas io en ili?

—Como las mías pueden estar ásperas...

—Se la miaj povas esti aspraj...

—No las siento yo así. ¿Qué hiciste tú en la montaña?

—Mi ne sentas ilin tiaj. Kion vi faris ĉe la montaro?

—Sufrir mucho. Nunca creí que se afligirían tanto con mi despedida, ni que me causara tanto pesar decirles adiós, particularmente a Braulio y a las muchachas.

—Mi multe suferis. Mi neniam imagis ke ili tiom afliktiĝus pro mia adiaŭo, nek ke faru al mi tioman bedaŭron diri adiaŭ al ili, precipe al Braŭljo kaj al la junulinoj.

—¿Qué te dijeron ellas?

—Kion diris al vi la du inoj?

—¡Pobres!, nada, porque las ahogaban sus lágrimas: demasiado decían las que no pudieron ocultarme... Pero no te pongas triste. He hecho mal en hablarte de esto. Que al recordar yo las últimas horas que pasemos juntos, te pueda ver como hoy, resignada, casi feliz.

—Kompatindaj!, nenion, ĉar ilin sufokadis iliaj larmoj: tro multe diradis tiuj kiujn ili ne povis kaŝi al mi... Sed ne malgajiĝu. Mi agis senprudente parolante al vi pri tio. Volu Dio ke rememorante la lastajn horojn kiujn ni pasigos kune, mi povu vidi vin kiel hodiaŭ, rezignacia, preskaŭ feliĉa.

—Sí —dijo volviéndose para enjugarse los ojos—; yo quiero estar así... ¡Mañana, ya solamente mañana! ... Pero como es domingo, estaremos todo el día juntos: leeremos algo de lo que nos leías cuando estabas recién venido; y debieras decirme cómo te agrada más verme, para vestirme de ese modo.

—Jes —ŝi diris turniĝante por sekigi al si la larmojn—: mi volas stati tiel ĉi... Morgaŭ, jam nur morgaŭ!... Sed ĉar estos dimanĉe, ni estos kune la tutan tagon: ni legos ion el tio kion vi legadis al ni tuj post via alveno; kaj vi devus diri al mi kiel plej plaĉas al vi vidi min, por ke mi vestu min tiamaniere.

—Como estás en este momento.

—Kiel vi estas vestita ĉimomente.

—Bueno. Ya vienen a llamarte a comer... Ahora, hasta la tarde —agregó desapareciendo.

—Bone. Jam oni venas voki vin por tagmanĝi... Nun, ĝis posttagmeze —ŝi aldonis forirante.

Así solía despedirse de mí, aunque en seguida hubiésemos de estar juntos, porque lo mismo que a mí, le parecía que estando rodeados de la familio, nos hallábamos separados el uno del otro.

Tiamaniere ŝi kutimis adiaŭi min, eĉ se ni tuj poste estontus denove kune, ĉar same kiel al mi, ŝajnis al ŝi ke ĉirkaŭate de la familio, ni sentis nin apartigitaj unu de la alia.

---

  1. Gurrí: Nombre onomatopéyico de una especie de pava.
  2. Gurio: Onomatopea nomo de unu specio de pavino.
  3. Dolorosita: Pequeña imagen de la Virgen María afligida por la muerte de Jesús.