Maria/Ĉapitro LXIII

by Jorge Isaacs

Ĉapitro LXII

Indekso : Maria de Jorge Isaacs Tradukita de Andrés Turrisi, Detlef Karthaus kaj Ruben' Torres Ĉapitro LXIII

Ĉapitro LXIV

Tradukata ekde 2005.

LXIII

Dos meses después de la muerte de María, el diez de septiembre, oía yo a Emma el final de aquella relación que ella retardó el mayor tiempo que le fue posible. Era de noche ya y Juan dormía sobre mis rodillas, costumbre que había contraído desde mi regreso, porque acaso adivinaba instintiva­mente que yo procuraba reemplazarle en parte el amor y los maternales cui­dados de María.

Du monatojn post la morto de Maria, la dekan de Septembro, mi estis aŭdanta de Emma la finan parton de tiu raporto kiun ŝi prokrastis kiel eble plej longe eblis al ŝi. Estis nokte jam kaj Johano dormadis sur miaj genuoj, kutimo kiun li estis akirinta ek de mia reveno, ĉar eble instinkte li sentis ke mi klopodas anstataŭi al li parte la amon kaj la patrinajn zorgojn de Maria.

Emma me entregó la llave del armario en que estaban guardados, en la casa de la sierra, los vestidos de María y todo aquello que más especialmente había ella recomendado se guardara para mi.

Emma transdonis al mi la ŝlosilon de la ŝranko en kiu estis garditaj, en la domo de la montaro, la roboj de Maria kaj tio kion plej precipe ŝi estis rekomendinta gardi por mi.

A la madrugada del día que siguió a esa noche, me puse en camino para Santa R., en donde hacía dos semanas que permanecía mi padre, después de haber dejado prevenido todo lo necesario para mi regreso a Europa, el cual debía emprender el dieciocho de aquel mes.

Je la aŭroro de la tago post tiu nokto, mi ekiris survoje al Sankta R., kie de post du semajnoj troviĝis mia patro, preparinte ĉion necesan por mia reveno al Eŭropo, kiun mi estis entreprenonta la dekokan de tiu monato.

El doce a las cuatro de la tarde me despedí de mi padre, a quien había hecho creer que deseaba pasar la noche en la hacienda de Carlos, para de esa manera estar más temprano en Cali al día siguiente. Cuando abracé a mi padre, tenía él en las manos un paquete sellado, y entregándomelo me dijo:

La dekduan je la kvara posttagmeze mi adiaŭis mian patron, al kiu mi estis krediginta ke mi deziras pasigi la nokton en la bieno de Karlo, por tiel atingi pli frue Kalio-n la postan tagon. Kiam mi brakumis mian patron, li havis en la manoj pakaĵeton sigelitan, kaj transdonante ĝin al mi, li diris:

—A Kingston: contiene la última voluntad de Salomón y la dote de su hija. Si mi interés por ti —agregó con voz que la emoción hacía trémula— me hizo alejarte de ella y precipitar tal vez su muerte... tú sabrás disculpar­me... ¿Quién debe hacerlo si no eres tú?

—Al Kingston: ĝi entenas la lastan volon de Salomono kaj la doton de lia filino. Se mia zorgo por vi —li aldonis per voĉo kiun la emocio faradis trema— min igis teni vin for de ŝi kaj eble hastigi ŝian morton... vi scios senkulpigi min... Kiu devas fari tion, se ne vi?

Oído que hubo la respuesta que profundamente conmovido di a esa ex­cusa paternal tan tierna como humildemente dada, me estrechó de nuevo entre sus brazos. ¡Aún persiste en mi oído su acento al pronunciar aquel adiós!

Post kiam li aŭdis la respondon kiun profunde kortuŝite mi donis al tiu patra senkulpiĝo tiom tenere kiom humile ofertita, li denove premis min inter siajn brakojn. Ankoraŭ persistas en miaj oreloj la tono de lia voĉo diranta tiun adiaŭon!

Saliendo a la llanura de*** después de haber vadeado el Amaime, esperé a Juan Angel para indicarle que tomase el camino de la sierra. Miróme como asustado con la orden que recibía; pero viéndome doblar hacia la derecha, me siguió tan de cerca como le fue posible, y poco después lo perdí de vista.

Elirante el la ebenaĵo de *** post travado de la rivero Amaime, mi atendis Johanon Anĝelo-n por indiki ke li prenu la vojon de la montaro. Li rigardis min timigita pro la ordono ricevita; sed vidinte min turniĝi dekstren, li sekvis min tiom proksime kiom eblis al li, kaj iom poste mi perdis lin el la vido.

Ya empezaba a oír el ruido de las corrientes del Sabaletas; divisaba las copas de los sauces. Detúveme en la asomada de la colina. Dos años antes, en una tarde como aquélla, que entonces armonizaba con mi felicidad y ahora era indiferente a mi dolor, había divisado desde allí mismo las luces de ese hogar donde con amorosa ansiedad era esperado. María estaba allí... Ya esa casa cerrada y sus contornos solitarios y silenciosos: ¡entonces el amor que nacía y ya el amor sin esperanza! Allí, a pocos pasos del sendero que la grama empezaba a borrar, veía la ancha piedra que nos sirvió de asiento tan­tas veces en aquellas felices tardes de lectura. Estaba al fin inmediato al huerto confidente de mis amores: las palomas y los tordos aleteaban piando y gimiendo en los follajes de los naranjos: el viento arrastraba hojas secas sobre el empedrado de la gradería.

Mi jam komencis aŭdi la bruon de la fluoj de la Rivero Sabaletas, jam estis miavide la kronoj de la salikoj. Mi haltis ĉe la ekapero de la monteto. Du jarojn antaŭe, iun posttagmezon similan al tiu, kiu tiam harmoniadis kun mia feliĉeco kaj nun estis indiferenta al mia doloro, mi estis distinginta de tie mem la lumojn de tiu hejmo kie kun ama deziro oni atendadis min. Maria estis tie... Jam tiu domo fermita kaj ties ĉirkaŭaĵoj solecaj kaj silentaj; tiam la amo naskiĝanta kaj nun jam la amo senespera! Tie, je pokaj paŝoj for de la pado kiun la herbo ekmalaperigis, mi vidis la vastan ŝtonon kiu tiomfoje utilis al ni kiel sidilo dum tiuj feliĉaj posttagmezoj de legado. Mi fine troviĝis proksima al la konfidenca ĝardeno de miaj am-aferoj: la kolomboj kaj la turdoj flugil-batadis pepante kaj ĝemante en la foliaro de la oranĝ-arboj: la vento forblovadis sekajn foliojn sur la ŝton-pavimon de la ŝtuparo.

Salté del caballo, abandonándolo a su voluntad, y sin fuerza ni voz para llamar, me senté en uno de esos escalones desde donde tantas veces su voz agasajadora y sus ojos amantes me dijeron adioses.

Mi desaltis de la ĉevalo kaj lasis ĝin al ĝia libera volo, kaj sen fortoj nek voĉo por voki, mi sidiĝis sur unu el tiuj ŝtupoj de kie tiomfoje ŝia voĉo regala kaj ŝiaj okuloj amplenaj diris adiaŭojn al mi.

Rato después, casi de noche ya, sentí pasos cerca de mí: era una anciana esclava que habiendo visto mi caballo suelto en el pesebre, salía a saber quién era su dueño. Seguíale trabajosamente Mayo: la vista de ese animal, amigo de mi niñez, cariñoso compañero de mis días de felicidad, arrancó gemidos a mi pecho: presentándome la cabeza para recibir un agasajo, lamía el polvo de mis botas, y sentándose a mis pies, aulló dolorosamente.

Iom poste, jam preskaŭ nokte, mi aŭdis paŝojn proksimajn al mi: estis aĝa servistino kiu, vidinte mian ĉevalon libera en la stalo, eliris por esplori kiu estas ĝia mastro. Ŝin sekvadis pene Majo: la vido de tiu besto, amiko de mia infanaĝo, fidela kompano de miaj feliĉaj tagoj, eltiris ĝemojn el mia brusto: prezentante al mi la kapon por ricevi iun kareson, ĝi lekadis la polvon de miaj botoj, kaj sidiĝante ĉe miajn piedojn, ĝi hurlis aflikte.

La esclava trajo las llaves de la casa y al mismo tiempo me avisó que Braulio y Tránsito estaban en la montaña. Entré al salón, y dando algunos pasos en él sin que mis ojos nublados pudiesen distinguir los objetos, caí en el sofá donde con ella me había sentado siempre, donde por vez primera le hablé de mi amor.

La sklavino alportis la ŝlosilon de la domo kaj samtempe informis min ke Braŭljo kaj Transito estis ĉe la montaro. Mi eniris en la salonon, kaj farinte kelkajn paŝojn en ĝi sen ke miaj nebuligitaj okuloj kapablu distingi la objektojn, mi falis sur la sofon sur kiun kun ŝi mi ĉiam estis sidiĝinta, sur kiu unuafoje mi parolis al ŝi pri mia amo.

Cuando levanté el rostro, me rodeaba una completa oscuridad. Abrí la puerta del aposento de mi madre, y mis espuelas resonaron lúgubremente en aquel recinto frío y oloroso a tumba. Entonces una fuerza nueva en mi dolor me hizo precipitar al oratorio. Iba a pedírsela a Dios... ¡ni él podía querer ya devolvérmela en la tierra! Iba a buscarla allí donde mis brazos la habían estrechado, donde por vez primera mis labios descansaron sobre su frente... La luz de la luna que se levantaba, penetrando por la celosía entreabierta, me dejó ver lo único que debía encontrar: el paño fúnebre medio rodado en la mesa donde su ataúd descansó: los restos de los cirios que habían alum­brado el túmulo... ¡el silencio sordo a mis gemidos, la eternidad muda ante mi dolor!

Kiam mi levis la vizaĝon, kompleta senlumo estis ĉirkaŭ mi. Mi malfermis la pordon de la ĉambro de mia patrino kaj miaj spronoj resonis funebrece en tiu areo malvarma kaj odoranta je tombo. Tiam nova forto en mia doloro hastigis min al la kapelo. Mi petus ŝin al Dio... eĉ ne Li jam povus redoni ŝin al mi sur la teron! Mi irus serĉi ŝin tien kie miaj brakoj estis premintaj ŝin, kie unuafoje miaj lipoj ripozis sur ŝia frunto... La lumo de la leviĝanta luno, enirante tra la duonaperta ĵaluzio, lasis min vidi la nuron kiun mi povus trovi: la funebran tukon oblikve kuŝantan sur la tablo kie ripozis ŝia ĉerko: la restaĵoj de la kandeloj kiuj estis lumigintaj la katafalkon... la silenton surdan je miaj ĝemoj, la eternecon mutan antaŭ mia doloro!

Vi luz en el aposento de mi madre: era que Juan Angel acababa de poner una bujía en una de las mesas; la tomé mandándole con un ademán que me dejase solo, y me dirigí a la alcoba de María. Algo de sus perfumes había allí... Velando las últimas prendas de su amor, su espíritu debía estarme esperando. El crucifijo aún sobre la mesa: las flores marchitas sobre su pea­na: el lecho donde había muerto, desmantelado ya: teñidas todavía algunas copas con las últimas pociones que le habían dado. Abrí el armario: todos los aromas de los días de nuestro amor, se exhalaron combinados de él. Mis manos y mis labios palparon aquellos vestidos tan conocidos para mí. Hallé el cajón que Emma me había indicado; el cofre precioso estaba allí. Un grito se escapó de mi pecho, y una sombra me cubrió los ojos al desenrollarse entre mis manos aquellas trenzas que parecían sensibles a mis besos.

Mi vidis lumon en la ĉambro de mia patrino: tio ŝuldiĝis al Johano Anĝelo kiu ĵus estis lokiginta unu kandelon sur unu el la tabloj: mi prenis ĝin samtempe ordonante per gesto ke li lasu min sola, kaj mi min direktis al la ĉambro de Maria. Io el ŝiaj parfumoj troviĝis tie... Prigardante la lastajn signojn de ŝia amo, ŝia spirito certe estis atendanta min. La krucifikso ankoraŭ sur la tablo: la velkaj floroj sur ties bazo: la lito sur kiu ŝi estis mortinta, jam malmuntita: kelkaj pokaloj ankoraŭ makulitaj per la lastaj pocioj kiujn ŝi estis trinkinta. Mi malfermis la ŝrankon: ĉiuj parfumoj de la tagoj de nia amo, miksitaj eliĝis el ĝi. Miaj manoj kaj miaj lipoj palpis tiujn robojn tiom konatajn al mi. Mi trovis la skatolon kiun Emma estis indikinta al mi; la valorega kofro estis tie. Kriego eskapis de mia brusto, kaj iu ombro kovris miajn okulojn kiam disvolviĝis inter miaj manoj tiuj plektoj kiuj ŝajnis sentemaj je miaj kisoj.

Una hora después... ¡Dios mío!, tú lo sabes. Yo había recorrido el huerto llamándola, pidiéndosela a los follajes que nos habían dado sombra, y al desierto que en sus ecos solamente me devolvía su nombre. A la orilla del abismo cubierto por los rosales, en cuyo fondo informe y oscuro blan­queaban las nieblas y tronaba el río, un pensamiento criminal estancó por un instante mis lágrimas y enfrió mi frente...

Unu horon poste... Mia Dio!, Vi scias. Mi estis trairinta la ĝardenon vokante ŝin, petante ŝin al la foliaroj kiuj estis donintaj ombron al ni, kaj al la dezerto kiu en siaj eĥoj nur redonadis ŝian nomon. Ĉeborde de la abismo kovrita per la rozujoj, en kies senforma kaj obskura fundo blankumadis la nebuloj kaj tondradis la rivero, kriminala ekpenso digis dum unu momento miajn larmojn kaj fridigis mian frunton...

Una persona de quien me ocultaban los rosales, pronunció mi nombre cerca de mí: era Tránsito. Al aproximárseme debió producirle espanto mi rostro, pues por unos momentos permaneció asombrada. La respuesta que di a la súplica que me hizo para que dejase aquel sitio, le reveló quizá con su amargura todo el desprecio que en tales instantes tenía yo por la vida. La pobre muchacha se puso a llorar sin insistir por el momento; pero reanima­da, balbució con la voz doliente de una esclava quejosa:

Iu persono al kiu min kaŝadis la rozujoj, prononcis mian nomon proksime al mi: ŝi estis Transito. Kiam ŝi alproksimiĝis al mi mia vizaĝo probable estigis teruron al ŝi, ĉar dum kelkaj momentoj ŝi restis mirigita. La respondon kiun mi donis al la petego kiun ŝi faris al mi por ke mi forlasu tiun lokon, eble montris al ŝi per ĝia amareco la tutan disdegnon kiun en tiuj momentoj mi sentis al la vivo. La kompatinda junulino ekploris sen insisti je la momento; sed revigliĝinte, ŝi balbutis per la afliktita voĉo de iu sklavino ĉagrenita:

—¿Tampoco quiere ver a Braulio ni a mi hijo?

—Ĉu vi eĉ ne volas vidi Braŭljon kaj mian filon?

—No llores, Tránsito, y perdóname —le dije—. ¿Dónde están?

—Ne ploru, Transito, kaj pardonu min — mi diris—. Kie ili estas?

Ella estrechó una de mis manos sin haber enjugado todavía sus lágrimas, y me condujo al corredor del jardín, en donde su marido me esperaba. Des­pués de que Braulio recibió mi abrazo, Tránsito puso en mis rodillas un pre­cioso niño de seis meses, y arrodillada a mis pies sonreía a su hijo y me miraba complacida acariciar el fruto de sus inocentes amores.

Ŝi premis unu el miaj manoj sen esti ankoraŭ sekiginta siajn larmojn, kaj kondukis min al la koridoro de la ĝardeno, kie ŝia edzo atendadis min. Post kiam Braŭljo ricevis mian brakumon, Transito metis sur miajn genuojn belegan bebon sesmonatan, kaj surgenue ĉe miaj piedoj ŝi ridetadis al sia filo kaj kontenta rigardadis min karesi la frukton de ŝiaj inocentaj amoj.